Ayvalık ve Çarşısı

Ayvalık’ta günümüzde her perşembe kurulan halk pazarı, yöre halkının yoğun ilgisini çeken, kaliteli ürünleriyle insanı mutlu eden bir mekândır. Yalnız, hem bu pazarın hem de canlı ve kültür kokan karakteriyle Ayvalık çarşısının tek müdavimi yöre halkı değildir: Yerli turistler, yabancı turistler ve bilhassa Midilli sakinleri de akın akın perşembe kalabalığına katılırlar. Her perşembe sabahı kıyıya yanaşan Ayvalık-Midilli vapuru taşır Midilli sakinlerini. Vizesiz seyahatin kolaylığı ile gelir, akşam vapuru ile dönerler. Midilli’de bulamadıkları tazelikte ve uygun fiyattaki ürünleri sepetlerine doldurmak ve belki de biraz karşı yakanın havasını solumak isterler.

Ayvalık-Midilli ilişkileri her daim güçlü olmuştur. Ayvalık sakinlerinin önemli bir kısmı Midilli’den göçüp buralara gelmiş, günümüz Midilli sakinlerinin de epeycesi Ayvalık’tan buraya göçmüşlerdir. Göçüp gelenler sadece tası tarağı değil, bilgilerini, görgülerini ve hatta işlerini de yeni yuvalarına taşımışlardır. Örneğin meşhur Komili yağları, marka adını ilk üretim yerinden, Midilli’nin Komi köyünden alır. Daha birçok marka, özellikle köklü zeytinyağı ve sabun markaları Ayvalık kökenlidirler. Zaten Ayvalık ve Midilli, öteden beri önemli zeytinyağı merkezleridir. Tahminen 1700’lerin sonlarına ait bir Osmanlı belgesinde, İstanbul’un zeytinyağı ve sabun gereksinimini karşılamakla yükümlü merkezler şöyle sıralanmıştır: Midillü, Kazdağı, Cezire-i Girid, Atina, İzmir, Edremid, Molova, Ayvalık, Yunda Adası, Agriboz…

Ayvalık, tarihi, çarşıları, sokakları, hatıra yüklü eski evleri, çevresi ve aslında her şeyiyle Ayvalıklı Ahmet Yorulmaz’dan (1932-2014) öğrenilir. Yorulmaz, gazetecilik ve çevirmenlik yaptıktan sonra, Ayvalık’ta meşhur Geylan Kitabevi’ni kurmuş ve otuz üç yıl işletmiştir. Yunancadan çok sayıda eser çevirmiş, şiirler, öyküler yazmıştır. Her daim yaptığı işlerden biri de Ayvalık hakkında yazmak olmuştur: Ayvalık’ı Gezerken, Savaşın Çocukları, Girit’ten Ayvalık’a, Ayvalık’tan Cunda’dan ve daha birçok anı, inceleme ve romana imza atmıştır. Kitapları, Ayvalık’ı gezmek, tanımak ve anlamak isteyenlere bıraktığı paha biçilmez bir mirastır Ahmet Yorulmaz’ın.

Kaynaklar:

• Zeki Arıkan, “Midilli-İstanbul Arasında Zeytinyağı Ticareti”, A.Ü, DTCF. Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, XXV/40, sayfa 12.
• Ahmet Yorulmaz, Ayvalık’ı Gezerken, Remzi Kitabevi