Dikilitaş

Dikilitaşlar (obeliskler) Mısır kökenli anıt tipleridir. Altta bir kaide, kaidenin üstünde yukarı doğru incelen, genellikle tek blok mermerden yontulmuş olan bir anıt vardır ve anıtın üstü küçük bir piramit biçiminde yontulur. Mısır’daki birçok dikilitaş Roma imparatorları tarafından yerlerinden sökülerek Roma kentlerine taşınmıştır. Bugün birçok eski Roma kentinde hem bu dikilitaşlar hem de yeni yontulmuş olanları halen varlığını sürdürmektedir.

İstanbul’daki dikilitaşlar da bu geleneğin bir parçasıdır. Bizans devrinde adı Hippodrom olan, Osmanlıların Atmeydanı dedikleri, bugün ise daha çok Sultanahmet Meydanı olarak bilinen meydanda varlığını sürdüren Dikilitaş tek parça pembe granitten yontulmuştur. Mısır imparatoru III. Tutmosis’in (MÖ 1504-1450) zaferlerini anlatan ifadelerin olduğu bu anıt Heliopolis’teki Karnak Tapınağı’nın önünde dikiliydi. İstanbul’a Julianus Apostata (361-363) devrinde getirilen anıt, I. Theodosius devrinde dikildi. Bu nedenle Theodosius Obeliski vb. adlarla da bilinmektedir. Kaidesindeki Latince ve Yunanca yazıda eserin Mısır’dan getirilip bu yeni yerine dikilişi anlatılmaktadır. Kaidede ayrıca imparator, çocukları ve diğer önemli kişilerin imparatorluk locasından yarışları seyir etmeleri, halkın, müzisyenlerin, dansözlerin hareketleri ve araba yarışları konu edilmektedir.

Kaynak: “Dikilitaş”, Büyük Larousse, c. 5..