Çırağan Sarayı

Çırağan Sarayı’nın bulunduğu yerde önceden farklı yapılar yer almıştır. On yedinci yüzyılda burada Kazancıoğlu Bahçesi bulunuyordu. IV. Murat bu bahçeyi kızı Kaya Sultan’a armağan etmiş ve burada bir yalı köşkü de yaptırmıştır. Daha sonra Nevşehirli Damad İbraim Paşa eşi Fatma Sultan için aynı yerde yük bir saray yaptırmıştır. Bahçesinde padişahın da katıldığı çırağan alemlerinin yapılmasından dolayı saraya “Çırağan Sarayı” denilegelmiştir. Saray sonradan çeşitli kereler el değiştirmiştir. Dolmabahçe Sarayı’nın yapılışı sonrası yavaş yavaş terk edilmiş ve Dolmabahçe gibi kagir bir yapı inşa etmek amacıyla 1859-1860’ta yıktırılmıştır.

Araziye yeni bir sarayın yapılması işine Nikogos Balyan’ın çizimleriyle başlanmıştır. Bu çizimlere dayanarak mimarın oğulları Sarkis ve Agop Balyan inşaatın yapımı için görevlendirilmiştir. Arazinin ortasında kalan Beşiktaş Mevlevîhânesi’nin kaldırılmasına karar verilmiş ve Maçka’da yeni bir mevlevihane binası yapılarak eskisi yıktırılmıştır. İnşaatı 1863’te fiilen başlayan saray 1871’de tamamlanmıştır. Çırağan Sarayı, neoklasik bir üsluba, mermerden bir dış cepheye ve süslü bir iç mimariye sahiptir.

1871’den itibaren hanedanın üyeleri tarafından kullanılan saray 1878’de II. Abdülhamid’i tahttan indirip yerine Çırağan’a kapatılan V. Murad’ı geçirmeye çalışan Ali Suavi ve arkadaşlarının başarısız darbe girişimine sahne olmuştur. Saray II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Meclis-i Meb‘ûsan ve Ayan Meclisi’ne tahsis edilmiştir. Ancak 1910’da çıkan yangın sonucu sarayın dış duvarları hariç tümü yanmıştır. Sarayın arazisi Beşiktaş Jimnastik Kulübü’ne tahsis edilmiş ve bir süre Şeref Stadı olarak kullanılmıştır. Bu sırada sarayın bahçesinde futbol maçları düzenlenmiştir. 1990’lı yıllara doğru yapılan restorasyonun ardından lüks bir otel olarak kapılarını açmıştır.

Kaynak:

• Selda Ertuğrul, “Çırağan Sahilsarayı”, DİA, c. 8.

Fotoğraf:

• Atatürk Kitaplığı