Karaköy Meydanı

İstanbul, Anadolu, Ortadoğu, Kafkasya ve Balkanlardan oluşan coğrafyanın yüzyıllardır iktisadi merkezlerinden biri, hatta iktisadi kalbidir. İstanbul ekonomisinin kalbi ise yine yüzyıllardır birkaç merkezde atar: Sirkeci, Eminönü, Galata, Pera…

Geçmişin Galatası bugünkünden daha geniş bir alanı kaplayan bir yerdir ve bugünkü Karaköy Meydanı’nı da içine alır. Karaköy Meydanı, Pera’ya giden yolun başında yer alması ve Haliç ile Boğaz’ın kesiştiği noktada yer alan iskelesi sayesinde her daim hareketli bir yer olmuştur. Uzun süre meydanın en önemli ticaret duraklarından biri ise Havyar Han’dır. XIX. yüzyılda burası Avrupa ve Rusya’dan gelen malların satıldığı bir yerdir. Nitekim Rusya’dan gelen havyarın bu handa satılması nedeniyle hanın adı da “Havyar Han” olmuştur. Ege adalarından gelen Batı tarzı mobilyalar ile Galata çevresinde üretilen fıçılar, kapılar, kepenkler ve çapalar ise yine burada satılan ihracat mallarıdır.

Havyar Han yüzyılın ortalarında İstanbul’un gayrı resmi borsası olarak da hizmet vermeye başlar. Hanın bu işlevi o kadar önemlidir ki, 1860’lı yılları betimleyen bir gözlemci burayı “Ticaret Tanrı’sının huzuru” olarak adlandırarak şu ifadeleri yazmıştır: “Burada paranın değeri belirlenir ve Osmanlı İmparatorluğu’nun mali gücü şekillenir”.

İmparatorluğun resmi borsası da yine Karaköy Meydanı’nda, Havyar Han’ın tam karşısında 1866’da açılır. Borsanın bulunduğu binaya “Borsa Han”, “Komisyon Han” ve “Konsolide Han” gibi isimler verilmiştir. Bu bina da Havyar Han kadar önemli işler görmüştür. Nitekim buranın bir başka gözlemciden öğrendiğimiz 1933’teki hali Havyar Han’dan pek farklı değildir: “Burası sadece Galata’daki pazarın değil, tüm İstanbul pazarının kalbiydi. Ayrıca şüphe yok ki İstanbul’daki en gürültülü yerdi”.

Karaköy Meydanı’na bugünkü görüntüsünü daha çok 1958’de yapılan düzenleme vermiştir. Bu düzenleme, meydanın eski özelliklerinin bir çoğunu almış görünmektedir. Stein ve Bon Marşe mağazalarının binaları yok bu düzenlemeyle yıkılmıştır örneğin. İçinde en azından 1929’dan beri Hacı Bekir’in bir şubesini barındıran Havyar Han da bu tarihte yıkılmış, böylece İstanbul’un iktisat tarihinde merkezi bir yeri olan bu bina tarihe karışmıştır.

Kaynaklar:

• Freely ve Freely, Galata, Pera, Beyoğlu, sayfa 29-32.
• Milliyet, 02 Temmuz 1958, sayfa 1.