Trabzon Limanı

Trabzon, coğrafî konumu sayesinde ilk çağlardan beri bölgesinin en önemli ticarî merkezlerinden biri olmuştur. Asya’dan gelen ürünler, uzun bir yolculuk sonrası Trabzon’a varır ve buradan deniz yoluyla Anadolu’nun batısına, İstanbul’a ve Avrupa’ya gönderilirdi. Ancak, teknolojide ve çevre ülkelerde yaşanan değişimler, Trabzon’un geçiş yolu üstünlüğünü elinden almaya başladı:

1869’da yılında Süveyş Kanalı’nın açılması, doğudan gelen gemilerin artık kara taşımacılığına hiç ihtiyaç duymadan Akdeniz üzerinden Batı Anadolu, İstanbul ve Avrupa’ya yol almasını sağladı. Ayrıca Rusya’nın Kafkasya’ya demiryolu hattı inşa edip Gürcistan’ı bir transit merkez olarak öne çıkarma çabaları da Trabzon için olumsuz bir gelişmeydi. Doğunun ürünlerini İran üzerinden Trabzon’a taşıyan yol zorlu olmasına rağmen seçenek azlığı olan dönemler yoğun olarak kullanılıyordu. Üstelik zorluk sadece yolun bozukluyla ilgili değildi. Trabzon’un limanları büyük gemilerin yanaşmasına elverişli olmadığından, gelen ve giden ürünler gemilere yanaşan kayıklar yoluyla kıyıya götürülüp getirilmekteydi. Doğu Anadolu’da demiryolu ağı gelişmeye başlayınca, artık İran-Trabzon arasındaki bu eski ve zorlu geçitlere sahip yol da Trabzon’un yetersiz limanları da önemini yitirmeye başlamış oldu.

Ancak elbette Osmanlı Devleti Anadolu’nun önemli bir kapısı olan bu önemli limanın yok olmasına engel olmaya çalışacaktı. XIX. yüzyılın son çeyreğinde Trabzon Limanı’nın geliştirilmesi için girişimler yapılmaya başlanmıştır. Ancak, Cumhuriyet’in kuruluşuna kadar süren çalkantılı dönem, liman inşaatının tamamlanmasını olanaklı kılmamıştır.

Cumhuriyet ile birlikte başlayan görece istikrarlı ve sakin dönem meyvelerini hızla vermiş ve Trabzon’a yeni bir liman yapma girişimleri 1924 gibi erken bir tarihte başlamıştır. Limanın işleyişinde bazı iyileştirmeler yapılmasına rağmen yeni bir limanın inşaatı ancak 1946’da başlamış ve Trabzon yeni ve modern limanına nihayet 1954’te kavuşmuştur. Ancak, tüm bu gelişmelere rağmen, bu süreçte yaşanan teknolojik ve jeopolitik gelişmeler nedeniyle, Trabzon’un bölgesinde en önemli transit merkezlerden biri olma vasfı eski ölçüsüne ulaşamamış görünmektedir.

Kaynak: Yaşar Baytal, “Trabzon Limanı İnşası”, History Studies, c. 5, s. 3, Mayıs 2013, 21-35